NABUCCO

Nabucco boru kemeri - tebii qazın Türkiyeden - Bolqarıstan, Rumıniya ve Macarıstanı keçmekle Avstriyaya qeder daşınması yoludur. Bu kemerin Erzurumdan Avstriyanın en böyük tebii qaz merkezi olan Baumqartene qeder uzanması gözlenilir. Kemer Avropanı tebii qazla temin eden yegane qaz xettine alternativ olaraq Avropanın Rusiyadan olan asılılığını aradan qaldırmağa ve enerji tehlükesizliyini temin etmeye yönelib. Layihe AB ve ABŞ terefinden desteklenir.
Layihenin hazırlıqları 2002-ci ilin fevralında Avstriyanın OMV ve Türkiyenin BOTAŞ şirketleri arasında aparılan danışıqlardan sonra başlayıb. 2002-ci ilin iyununda beş kompaniya Nabucco boru kemerinin tikintisile bağlı razılaşma protokolu imzaladılar ve bunu 2002-ci ilin oktyabrında imzalanan Emekdaşlıq haqqında razılaşma ile tesdiqlediler. 2003-cü ilin dekabrında Avropa Komissiyası layihenin gerçekleşdirilmesinin tehlilleri, o cümleden bazarın tehlili, texniki ve maliye araşdırmaları üçün gözlenilen deyerinin 50% mebleğinde qrant ayırdığını élan etdi. 2005-ci il iyunun 28-de Nabucconun beş terefdaşı arasında “Joint Venture” razılaşması imzalandı. 2008-in fevralında RWE (Almaniya) konsorsiumun aksioneri oldu. 2008-ci il iyunun 11-de Azerbaycan qazının Nabucco boru kemeri ile Bolqarıstana çatdırılması üçün birinci müqavile imzalandı.
Ümumi uzunluğu 3.300 km olan boru kemeri Erzurumdan Baumqartenedek uzanacaq. Bu kemere Erzurum yaxınlığında Tebriz-Erzurum ve Cenubi Qafqaz boru kemeri (Nabucconu planlaşdırılan Transxezer qaz boru kemeri ile birleşdirecek) qoşulacaq. Polşanın PGNİG qaz kompaniyası Polşanın Nabuccoya birleşmesinin mümkünlüyünü öyrenir.
Diametri 1.420mm olacaq borunun ilk illerde 4.5-den 13 milyard kub metredek qaz daşıyacağı gözlenilir. Bu hecmin 2-den 8 mlrd km-e qederi Baumqartene, qalanı ise borunun keçeceyi ölkelerin istifadesine verileceyi planlaşdırılır. 2020-ci ile ise bu hecmin ilde 31mlrd km. çatacağı gözlenilir.
Ümumi deyeri 7.9milyard € olan boru kemerinin tikintisine 2010-cu ilde başlayıb 2013-cü ilde yekunlaşdırılmaq nezerde tutlur. Layihenin aparıcı şirketi Avstriyanın OMV şirketi olacaq. Kemeri qazla temin edecek eseas yataqlardan biri 2013-cü ilde istismara verileceyi gözlenen Azerbaycanın Şah-Deniz yatağıdır. Yatağın ilde 8mlrd km tebii qaz vereceyi planlaşdırılır.
Dauletabad yatağı ile Nabuccoya qoşulacağı gözlenilen Türkmenistanın ilde 10mlrd km qaz vereceyi ehtimal edilir. Türkmenistan Nabuccoya İran erazisinden ve yaxud Transxezer qaz kemerinden qoşula biler.
Nabuccoya qoşulmağı teklif eden İranın bu isteyini AB ve ABŞ redd edib. Qazaxıstanında gelecekde Transxezer qaz kemeriyle Nabuccoya qoşulacağı gözlenilir.
Nil Delta hövzesinde böyük qaz yataqları aşkar edilen Misirin ilde 3-5mlrd km qazla Ereb qaz kemeri vasitesile Nabuccoya qoşulacağı ehtimal edilir. Ele eyni kemer vasitesiyle İraq qazınında Nabuccoya ötürülmesi gözlenilir. Bundan başqa Nabucconun Rusiyanın Mavi Axın qaz kemeriyle birleşeceyi ehtimalları da mövcuddur.
Nabucco Gas Pipeline İnternational GmbH Layihesinin maliyye direktoru Reinhardt Mitschekdir.

Aksiya sahibi olan şirketler:

OMV (Avstria)
MOL (Macarıstan)
Transgaz (Rumıniya)
Bulgargaz (Bolqarıstan)
BOTAŞ (Türkiye)
RWE (Almaniya)

Her aksioner şirketin 16.67% payı var.
Fransanın Gaz de France şirketi layihede pay sahiblerinden olmaq istese de, bu istek Türkiye terefinden redd edilib. Konsorsium gelecekde layiheye Azerbaycan Dövlet Neft Şirketini de (SOCAR) celb etmek istediyini bildirib. Herçend, SOCAR bu üzvlüyün bir neçe problemli terefini müeyyen edib. Qazaxstanda bu layiheye qoşulmaq üçün hazır olduğunu bildirib. Hetta Gazpromun bele bu layihede iştirak etmek istediyi barede söhbetler gedir. Avropa Komissiyasının Nabucco layihesi üzre koordinatoru ise Jozias van Aartsendir.
2006-cı ilde Gazprom Nabuccoya alternativ Mavi Axının ikinci hissesi olaraq Qara denizin dibinden Türkiyeye, oradan ise Bolqarıstan, Serbiya ve Xorvatiyadan keçmekle Macarıstanın qerbinedek uzanan xetti teklif etdi. 2007-ci ilde ise Bolqarıstan, Serbiya, Macarıstan ve Avstriyadan keçecek Cenub Axını teklif edildi. Ukrayna ise Ukraynanı Gürcüstanla birleşdiren Beyaz Axın layihesini teklif edib.
Avstriyanın neft qaz şirketi OMV Cenub Axını layihesine qoşulur. Bu addımın hem OMV, hem de Avstriya üçün serfeli olacağını şirketin metbuat katibi Tomas Humer deyib. “Biz eyni zamanda iki qaz xettinden qaz ala bileceyik. Bir halda ki, Nabucco ve Cenub axını reqabet aparmır, bu addım OMV-ye Nabucconun sehmdarı olmağa mane olmayacaq”. Gazpromun icraçı direktorunun müavini A. Medvedev bildirib ki, razılaşma yaxın vaxtlarda imzalanacaq. Xatırladım ki, Nabucconun diger sehmdarlarından olan Bolqarıstan ve Macarıstan Cenub Axınına artıq qoşulublar.
Cenub Axınının qazla techizatı üçün Rusiya 2007-ci ilde Türkmenistan ve Qazaxstanla razılığa gelib. Bunun ardından resmi Moskva qazın Avropaya çatdırılması üçün Bolqarıstan ve Serbiya ile razılığa gelib. Lakin AB ve ABŞ Transxezer qaz boru xettini destekleyir. Türkmenistan qazı bu xetle Azerbaycana, burdan ise Bakı-Tbilisi-Erzurum ile Türkiyeye çatdırılacaq ki, Avropaya ötürülmesi planlaşdırılan qazın Nabucco ile yola düşmesi gözlenilir.

Avropanın enerji tehlükesizliyi tebbi ki, Nabuccodan keçir. Lakin bu layihenin heyata keçmesi çox böyük sual altındadır, çünki Avropanı mümkün qeder özünden asılı veziyyetde saxlamaq isteyen Rusiya buna alternativ ve daha real görünen Cenub Axını layihesini teqdim edir. Real ona göre ki, qaz techizatçısı ölkeler Rusiyadan müeyyen derecede asılıdırlar ve Rusiyanın teklifine qeti şekilde yox deye bilmezler. Diger terefden Nabucconun sehmlerini paylaşan diger ölkeler bele Cenub Axınına isti baxırlar.
Lakin Rusiyadan yaxasını qurtarmaq isteyen avropalılar Nabucconun heyata keçmesi üçün mümkün olan bütün variantlara el atırlar. Tekce bunu qeyd etmek kifayet edir ki, Rusiyanın tezyiq göstere bildiyi ölkeler bele (Türkmenistan, Azerbaycan) ruslarla danışıqlara getmekden başqa bir şey ved etmeyibler. Tebii ki, bu addım qaz ixracatçısı olan ölkelerin mehsullarını ikinci elden avropaya teklif etmek istemediklerini gösterir.